Μάνος Κατράκης

Ο Μάνος Κατράκης (14 Αυγούστου 1908 - 2 Σεπτεμβρίου 1984) ήταν Έλληνας ηθοποιός του θεάτρου και του κινηματογράφου. Στο θέατρο συνεργάστηκε με ιερά τέρατα όπως ο Μυράτ και η Κοτοπούλη κερδίζοντας τον θαυμασμό και των πιο απαιτητικών κριτικών, ενώ μέσω του κινηματογράφου έγινε γνωστός και αγαπητός σε όλους τους Έλληνες. Επιβλητική φυσιογνωμία, ψηλός, ευθυτενής, με χαρακτηριστική ηχηρή φωνή και έναν αέρα αριστοκρατικότητας, υποδυόταν συνήθως χαρακτήρες στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας (βασιλείς, γαιοκτήμονες-τσιφλικάδες, εφοπλιστές, βιομηχάνους, πολιτικούς κλπ).

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στις 14 Αυγούστου του 1908 στο Καστέλι Κισσάμου, στην Κρήτη. Ήταν το μικρότερο από τα πέντε παιδιά του εμπόρου Χαράλαμπου Κατράκη και της Ειρήνης. Πριν συμπληρώσει τα 10 του χρόνια η οικογένειά του μετακόμισε στηνΑθήνα, καθώς οι δουλειές του πατέρα δεν πήγαιναν και τόσο καλά και θεώρησαν πως η πρωτεύουσα θα προσέφερε περισσότερες επαγγελματικές ευκαιρίες από τη Μεγαλόνησο.

Το μικρό Μάνο γοήτευε το ποδόσφαιρο. Έπαιζε αρχικά στην ομάδα του «Κεραυνού» και μετά στον «Αθηναϊκό». Κάποια στιγμή σε νεαρή ηλικία αναγκάζεται να γίνει ο προστάτης της οικογένειας, καθώς ο πατέρας του λείπει πια συνεχώς και ο μεγαλύτερος αδελφός του Γιάννης είναι ήδη ξενιτεμένος στην Αμερική.

Τα πρώτα χρόνια ως ηθοποιός

Γρήγορα πάντως το ταλέντο του θα ανακαλυφθεί. Εμφανίζεται για πρώτη φορά σε θεατρική σκηνή στην Αθήνα το 1927. Ο σκηνοθέτης Κώστας Λελούδας θα ενθουσιαστεί από το μπρίο και τη δυναμικότητα του νεαρού και έτσι έναν χρόνο αμέσως μετά θα παίξει στην πρώτη βουβή ταινία «Το λάβαρο του '21» (1928). Ταυτόχρονα σχεδόν συμμετέχει σε θεατρικές παραστάσεις τοπικών θιάσων, όπως του «Θιάσου Νέων» του Ανδρέα Παντόπουλου και του θιάσου της Μαρίκας Κοτοπούλη, μέχρις ότου καταφέρνει να μπει στο Εθνικό Θέατρο (1931).

Από κει και πέρα όλα άλλαξαν ραγδαία για τον Κατράκη. Η δεκαετία του '30 έφερε την καταξίωσή του στο θεατρικό σανίδι, τη γνωριμία του με εξέχουσες προσωπικότητες του καιρού (όπως ήταν η φιλία του με τον μαέστρο Δημήτρη Μητρόπουλο) αλλά και τον πρώτο του γάμο, σε ηλικία 25 ετών, με την επίσης ηθοποιό,Άννα Λώρη. Από το 1933 έπαιξε κατά σειρά με τους θιάσους Λουδοβίκου Λούη, Μήτσου Μυράτ, Βασίλη Αργυρόπουλου και Μαρίκας Κοτοπούλη μέχρι το 1935, όταν επαναπροσλήφθηκε από το Εθνικό θέατρο.

Πόλεμος-Κατοχή-Αντίσταση-Εξορία

Ο γάμος του τέλειωσε σύντομα και γρήγορα ήρθε ο πόλεμος κι η κατοχή. Συμμετείχε στο μέτωπο και πολέμησε γενναία αλλά δραματικά γεγονότα στιγμάτισαν την τότε ζωή του: ένας δεύτερος γάμος που κι αυτός δεν ορθοπόδησε, ο χαμός κατά τη γέννα των μοναδικών δίδυμων παιδιών του. Το 1943, όταν ανέλαβε Πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών συνέβαλε τα μέγιστα στην ίδρυση του Κρατικού θεάτρου Θεσσαλονίκης.

Ο Κατράκης εντάχθηκε στο ΕΑΜ και στο ΚΚΕ κατά τη διάρκεια της Κατοχής, και πολέμησε στην Εθνική Αντίσταση. Η πεισματική άρνησή του να υπογράψει "δήλωση μετανοίας και αποκήρυξης των κομμουνιστικών ιδεών" οδήγησε σε διώξεις, βασανιστήρια και εξορία στη Μακρόνησο και τον Άη Στράτη για σχεδόν επτά χρόνια. Η φιλία του και η κοινή πορεία με συναγωνιστές του, όπως ο Γιάννης Ρίτσος, ο Τζαβαλάς Καρούσος και ο Γιάννης Χοντζέας, τον βοήθησαν να αντιμετωπίσει τις δραματικές αυτές στιγμές. Ταυτόχρονα είχε τη δύναμη να εμψυχώνει σύντροφους του στη Μακρόνησο και στον Άη Στράτη.

Όταν πια στις αρχές της δεκαετίας του '50 επιστρέφει στην Αθήνα οριστικά, το μετεμφυλιακό κλίμα είναι βαρύ. Λίγες πόρτες ανοιχτές, λίγες δουλειές. Αναγκάζεται να εργαστεί ευκαιριακά (στο ραδιόφωνο στην αρχή) αλλά σιγά-σιγά κατορθώνει να πάρει μικρούς ή μεγαλύτερους ρόλους στο θέατρο και στον κινηματογράφο.

Επαγγελματική καταξίωση

Το 1951 - 1952 διοργανώνει «ποιητικές απογευματινές» στο θέατρο Μουσούρη. Το 1952 πρωταγωνίστησε στον «Προμηθέα» του Αισχύλου με τον Θυμελικό θίασο του Καρζή σε Δελφούς και Αθήνα, όπου μετά την παράσταση δέχεται την έκφραση συγχαρητηρίων από τους Βασιλείς. Ακολούθως πρωταγωνίστησε στον θίασο της Κοτοπούλη και το 1953 οργάνωσε δικό του θίασο. Από το 1954 είναι πρωταγωνιστής του «Θεάτρου Αθηνών» και από το επόμενο έτος του «Εθνικού Λαϊκού Θεάτρου», στο οποίο ανέβαιναν συνεχώς παραστάσεις και με μεγάλη επιτυχία.

Στα 1954 θα γνωρίσει την πιο σημαντική σύντροφο της ζωής του και μετέπειτα σύζυγό του (τρίτη και τελευταία), τη Λίντα Άλμα μετά από μία θεατρική πρεμιέρα. Από κείνη τη μέρα και μετά δε θα τους χωρίσει τίποτα, μονάχα ο θάνατος του μεγάλου ηθοποιού, τριάντα χρόνια αργότερα.

Η επόμενη περίοδος ήταν η πιο λαμπρή για τον Κατράκη, τον καθιέρωσε και τον καταξίωσε ως μεγάλο άνθρωπο της τέχνης στη συνείδηση όλων.

Η φωνή του π.χ. όταν απαγγέλλει το «Άξιον Εστί» του Ελύτη ή το «Πέντε η ώρα που βραδιάζει» από τον Θρήνο για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας του Λόρκα θα μείνει για πάντα καταγεγραμμένη στη μνήμη των Ελλήνων.

Ηθοποιός μέχρι το τέλος

Η συνεχής καταπόνηση του οργανισμού του του δημιούργησε με τον καιρό προβλήματα και η υγεία του εξασθένησε. Μανιώδης καπνιστής, σχεδόν μέχρι το τέλος της ζωής του, αρνήθηκε να ακολουθήσει αυστηρό πρόγραμμα θεραπείας. Έτσι, λίγο μετά την ολοκλήρωση των γυρισμάτων της τελευταίας ταινίας, στην οποία πρωταγωνίστησε -το Ταξίδι στα Κύθηρα με σκηνοθέτη τον Θόδωρο Αγγελόπουλο- άφησε την τελευταία του πνοή στις 2 Σεπτεμβρίου του 1984, σε ηλικία 76 ετών, μετά από μάχη, με τον καρκίνο του πνεύμονα. Μέχρι το τέλος της ζωής του ήταν μέλος του ΚΚΕ. Κηδεύτηκε στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών.

Θέατρο

• Προμηθέας (1984) ( Η τελευταία εμφανισή του στο Ηρώδειο)
• Συντροφιά με τον Μπρεχτ (1979) (Με τη Μελίνα Μερκούρη)
• Οι τελευταίοι (1978)
• Φθινοπωρινή ιστορία (1977) (Με την Έλλη Λαμπέτη)
• Προηθέας Δεσμώτης (1974) (Τούτη τη φορά συην Επίδαυρο)
• Μαντώ Μαυρογένους (1974)
• Οδιπούς Τύρανος (1974) (Επίδαυρός)
• Ο Οθέλος (1972)
• Βασίλισσα Αμαλία (1971)
• Ο χορός του θανάτου (1969)
• Αυτό το ζώω το παράξενο (1966)
• Χωριστά τραπέζια (1965)
• Η πιστή σύζυγος (1953)
• Ο επιθεωρητής (1936)
• Βασιλεύς Ληρ (1932)
• Βαβυλωνία (1932)
• Η λύρα του γερο - Νικόλα (1928)
• Οι άθλιοι (1929)
• Στέλλα Βιολάντη (1930)
• Αγαμέμνονας (1934)
• Βαβυλωνία (1935)
• Προμηθέας Δεσμώτης (1953)
• Ευγενία Γκραντέ (1954)
• Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας (1955)
• Το κορίτσι με το κορδελάκι (1956)
• Ο μονοσάνδαλος (1978)
• Η Αντιγόνη της κατοχής (1960)
• Ο Πατούχας (1961)
• Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται (1962)
• Ο Καπετάν Μιχάλης (1964)

(Από το "Σαν σήμερα" και το RetroDB.gr)

Τηλεοπτικό θέατρο

• Δον Κιχώτης (19??) ΕΡΤ
• Οιδίπους τύραννος (1981) ΕΡΤ
• Ορφέας στον Άδη - Ο φυγάς (1975) ΥΕΝΕΔ
• Χριστουγεννιάτικα κάλαντα (1975) ΥΕΝΕΔ

(Από το retroDB.gr)

Επιλεκτική ταινιογραφία

• Το λάβαρο του '21 (1929) .... Δήμος
• Έτσι κανείς, σαν αγαπήσει (1931)
• Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας (1932)
• Καταδρομή στο Αιγαίο (1946) .... Ραΐδης
• Μαρίνος Κονταράς (1948) .... Μαρίνος Κονταράς
• Εύα (1953) .... Αλέκος
• Μαγική πόλις (1954)
• Ο δρόμος με τις ακακίες (1956) .... Χρήστος Βάρνας
• Φλογέρα και αίμα (1961) .... Στάθης Βλαχοπανάγος
• Αντιγόνη (1961) .... Κρέων
• Συνοικία το όνειρο (1961) .... Νεκροφόρας
• Ηλέκτρα (1962) .... παιδαγωγός
• Θρίαμβος (1962) .... Μπουρνόκος
• Τα κόκκινα φανάρια (1963) .... καπετάν Νικόλας
• Ένας ντελικανής (1963) .... Ποντικάκης, πατέρας
• Ο αδελφός Άννα (1963) .... πατήρ Βασίλειος
• Αθώα ή ένοχη (1963) .... Αλέκος
• Ενωμένοι στη ζωή και στο θάνατο (1964) .... καπετάν Στράτος
• Προδοσία (1964) .... Βίκτωρ Καστριώτης
• Διωγμός (1964) .... παπάς
• Οι επικίνδυνοι (1964)
• Ιστορία μιας ζωής (1965) .... Μικές Παπαδήμας
• Σπαραγμός (1965) .... Δημήτρης Νταλίκης
• Το μπλόκο (1965) .... Ηλίας, ένας αντιστασιακός
• Το χώμα βάφτηκε κόκκινο (1965) .... Χορμόβας
• Ο επαναστάτης (1965)
• Η έξοδος του Μεσολογγίου (1965)
• Κατηγορώ τους ανθρώπους (1966) .... δικηγόρος υπεράσπισης, Ελευθέριος Δημητρόπουλος
• Ο κατατρεγμένος (1966) .... Λάμπρος Σαριόγλου
• Μαζί σου για πάντα (1966)
• Η Ελλάς χωρίς ερείπια (1966) .... αφηγητής
• Έρωτας στην καυτή άμμο (1966) .... Νικόλας
• Τώρα που φεύγω απ' τη ζωή (1966) .... Αποστόλης
• Δάκρυα για την Ηλέκτρα (1966) .... Τάσος Πετρίδης
• Αιχμάλωτοι του πεπρωμένου (1966) .... Χρήστος
• Έχω δικαίωμα να σ' αγαπώ (1966) .... θείος Νικήτας
• Σκλάβοι της μοίρας (1966) .... Δεληπέτρου
• Αχάριστη (1966) .... Ζαχαρίας Σταρόγιαννης (Πατέρας)
• Κοντσέρτο για πολυβόλα (1967) .... υποστράτηγος Γ. Καραγιαννόπουλος "Δαρείος"
• Τι κι αν γεννήθηκα φτωχός (1967) .... κύριος Ραζής
• Ο δραπέτης (1967) .... Νικόλας
• Ο Λαμπίρης εναντίον παρανόμων (1967) .... στρατηγός Μπελής
• Ξεριζωμένη γενιά (1968) .... Μάνθος, μουσικός
• Μια μέρα ο πατέρας μου (1968) ....
• Θα κάνω πέτρα την καρδιά μου (1968) .... Παντελής
• Η λυγερή (1968) .... Κωνσταντής Ματρόζος
• Ας με κρίνουν οι γυναίκες (1968) .... Άγγελος Μπαρτής
• Το κανόνι και τ' αηδόνι (1968)
• Η καρδιά ενός αλήτη (1968) .... Μάνος Σαρρής
• Τόσα όνειρα στους δρόμους (1968)
• Η λεωφόρους του μίσους (1968) .... Λεγάτος
• Φίλησέ με πριν φύγης για πάντα (1968)
• Τζέην Έυρ (1968) .... Ρότζεστερ
• Κατηγορούμενη απολογήσου (1968) .... πρόεδρος δικαστηρίου
• Η λεωφόρος της προδοσίας (1969) .... ταξίαρχος Γερακάρης
• Κυνηγημένη προσφυγοπούλα (1969) .... Αργύρης, μουσικός
• Κακός, ψυχρός κι ανάποδος (1969) .... Αλέκος Βαλίρης
• Φίλησε με πριν να φύγεις για πάντα (1969) .... Σταύρος Καραπάνος
• Ο πρόσφυγας (1969) .... Αθανάσιος Δαούτης
• Για την τιμή και τον έρωτα (1969) .... συνταγματάρχης, Παύλος Κλαδάς
• Η σφραγίδα του Θεού (1969) .... καπετάν Γιάννης
• Η ώρα της αλήθειας (1969)
• Η ζούγκλα των πόλεων (1970) .... Λυσίας Σέκερης - Βασίλης Σινιάσκος
• Ορατότης Μηδέν (1970) .... εφοπλιστής, Χορστ Ρίχτερ
• Κατηγορώ τους δυνατούς (1970) .... Λάμπρος Κονταρίνης
• Εσένα μόνο αγαπώ (1970) .... Βύρων Δέρκος
• Αυτοί που μίλησαν με τον θάνατο (1970) .... Λυκούργος Βενέτης, συνεργάτης των Γερμανών
• Ώρες αγάπης ώρες πολέμου (1970) .... Γιάννης Καρνής, μαυραγορίτης με την κατοχή
• Κατάχρησις εξουσίας (1971) ... Κανέλλος Βασιλόπουλος
• Η λεωφόρος του μίσους (1971) .... Λεγάτος
• Με φόβον και πάθος (1972) .... Αλέξανδρος Βιάσκος
• Αντάρτες των πόλεων (1972) .... Κώστας Καλαντζής, πατέρας Φώτη
• Η Αλίκη δικτάτωρ (1972) ....(Ελευθέριος)
• Χωρίς συνείδηση (1972) .... Κώστας Δελής
• Οι προστάτες (1973) .... Πέτρος Ράλλης
• Η δίκη των δικαστών (1974) .... Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
• Ο εφιάλτης (1978) .... Αντρέας Λαμπρινός
• Κραυγή γυναικών (1978) .... Κρέων
• Ο ήλιος του θανάτου (1978) .... παπα - Γιάννης
• Ελευθέριος Βενιζέλος: 1910-1927 (1980) .... Πέτρος
• Ο άνθρωπος με το γαρίφαλο (1980) .... πρωθυπουργός, Νικόλαος Πλαστήρας
• Τα χρόνια της θύελλας (1984) .... γέρος, τσοπάνος
• Ταξίδι στα Κύθηρα (1984) .... Σπύρος, πολιτικός πρόσφυγας

Τηλεοπτικές σειρές

• Αστυνομικές ιστορίες (1973) ΥΕΝΕΔ
• Οι δίκαιοι (1974) ΥΕΝΕΔ
• Υποψίες: Εφιάλτης (1977) ΕΡΤ
• Η μεγάλη παρέλαση (1979) ΕΡΤ
• Λούμπεν (1981) ΥΕΝΕΔ
• Κοχλίας: Ασκιτική (1983) ΕΡΤ